Biologia - układ nerwowy

UKŁAD NERWOWY
Bezkręgowce
Pierwotniaki	Pierwotniaki zdolne są do odbioru bodźców zewnętrznych oraz reagowania na nie. Odbywa się to na zasadzie elektrycznej, dzięki polaryzacji błony komórkowej. Niektóre pierwotniaki wykształciły specyficzne organelle do percepcji wrażeń świetlnych
Pierścienice	Drabinkowy, łańcuszkowy. Na układ ten składa się parzysty zwój nadprzełykowy i parzysty zwój podprzełykowy. Te 4 zwoje połączone są obrączką okołoprzełykową. Po stronie brzusznej od tych węzłów podprzełykowych odchodzą po jednym pniu nerwowym. W każdym segmencie na tych pniach są węzły, od nich odchodzą włókienka nerwowe.
Stawonogi
Skorupiaki	Układ nerwowy jest typu drabinkowego, występuje wyraźna tendencja do zlewania się zwojów i centralizacji.
Pajęczaki	Skoncentrowany, z dwuczęściowym mózgiem; narządy zmysłów dobrze rozwinięte; oczy proste; szczecinki węchowe; na głowotułowiu 4 lub 3 pary paciorkowatych oczu w układzie będącym cechą charakterystyczną rodziny.
Owady	Zbudowany w postaci łańcuszka i podzielony na centralny, obwodowy  i autonomiczny. Składa się z neuronów leżących w węzłach nerwowych połączonych w pnie nerwowe. Neurony dzielimy na ruchowe, czuciowe  i skojarzeniowe).Przedni odcinek centralnego układu to mózg leżący ponad przełykiem. Tworzy on raz ze zwojem podprzełykowym pierścień okołoprzełykowy. Układ ten unerwia płaty wzroku, czułki, labarum, mandibullae, maksillae i labium oraz skrzydła i nogi.Obwodowy system nerwowy tworzy duża liczba nerwów skierowanych do wszystkich narządów. Trzewiowy składa się z układu stomatogastrycznego, ogonowego i nerwu nieparzystego.
Mięczaki	Nerwowy układ ośrodkowy składa się ze zwojów nerwowych połączonych spoidłami.Najsilniej rozwinięte są trzy pary zwojów:głowowe,nożne i trzewiowe
Parzydełkowce	Siatka układu nerwowego stułbi; b – pojedyncze komórki nerwowe; c - sieć nerwowa obelii; 1 – koncentracja komórek układu nerwowych otworu gębowego Jamochłony posiadają najprościej zbudowany układ nerwowy, w postaci rozproszonego splotu komórek nerwowych, poznano u parzydełkowców. Schematycznie można go opisać jako dwie sieci nerwowe, złożone z komórek i krótkich, niezróżnicowanych włókienek. Zarówno w ektodermie jak i endodermie znajdują się wrażliwe na podniety zewnętrzne komórki czuciowe. U podstaw komórek czuciowych przy błonie podstawowej mieszczą się gwieździste komórki nerwowe o długich wypustkach. Łączą się one między sobą, tworząc sieć oplatającą całe ciało zwierzęcia. Sieć ta łączy się z komórkami parzydełkowymi i mięśniowymi stanowiąc układ nerwowy, który przenosi bodźce i uzgadnia czynności życiowe stułbi. Jest to najprostszy układ nerwowy, zwany siateczkowym. Układ taki nazywamy układem rozproszonym, inaczej mówiąc jest to układ nerwowy typu dyfuzyjnego. Charakteryzują go następujące właściwości: sieć nerwowa przewodzi podrażnienia we wszystkich kierunkach; brak podziału na część centralną i obwodową; dowolna wcięta część ciała jest zdolna do samodzielnych odruchów, ponieważ zwiera wszystkie elementy układu. Układ nerwowy u meduzy tworzy podwójny pierścień, biegnący równolegle do kanałów układu pokarmowego. Organy zmysłowe w postaci komórek światło czułych i organów równowagi znajdują się na obwodzie dzwonu. Meduzy odbierają podniety z zewnątrz, a następnie przekazują ja układowi nerwowemu, znajdującemu się na zewnątrz ciała.Rozproszony układ nerwowy możemy uznać za wyjściowy dla układów nerwowych wyżej zorganizowanych zwierząt.
Szkarłupnie	W układzie nerwowym szkarłupni nie występują ośrodki nadrzędne - zwoje. Układ ten składa się z trzech części połączonych siecią komórek:   -  ektoneuralnej    Znajduje się na stronie oralnej i ma znaczenie czuciowe.  –Hiponeuralnej Znajduje się na stronie oralnej pod tkanką łączną. Unerwia ścianę ciała, nóżki ambulakralne i układ krwionośny. Część ta nie występuje u strzykw. –Endoneuralnej Znajduje się na stronie amoralnej w nabłonku perytonealnym. Jej funkcją jest unerwianie mięśni łączących elementy szkieletowe w promieniach ambulakralnych. Narządy zmysłów szkarłupni są słabo wykształcone. Jeżowce posiadają prymitywne oczka i statocysty; rozgwiazdy - tylko oczka; strzykwy - tylko statocysty.
Płazińce	Układ nerwowy płazińców zbudowany jest z części ośrodkowej i obwodowej.Ośrodkowe elementy nerwowe zawiadują reakcjami organizmu stosownie do bodźców odbieranych ze środowiska przez obwodową część układu typowej postaci ośrodkową część układu nerwowego płazińców tworzą dwa zwoje głowowe połączone poprzecznym spoidłem oraz odchodzące od nich ku tyłowi ciała parzyste pnie nerwowe z których najsilniej rozwinięta jest para pni brzusznych.Pozostałe również parzyste pnie są słabiej rozwinięte lub nie występują w ogóle.Pnie nerwowe połączone są poprzecznymi spoidłami, co nadaje układowi nerwowemu budowę drabinkową.Część obwodową stanowią drobne nerwy odchodzące od układu ośrodkowego i unerwiające ciało
Kręgowce
Płazy	W części głowowej znajdują się węzły połączone ze sobą, zlane jak by i pełniące funkcje mózgu. Od tych węzłów odchodzą 3 pary pni nerwowych głównych. Dwa pnie grzbietowe, dwa pnie brzuszne i po jednym pniu bocznym. Wszystkie te pnie połączone są spoidłami, które przypominają jakby drabinkę. Od pni nerwowych odchodzą nerwy unerwiające ciało i narządy wewnętrzne.
Ptaki	Silnie rozwinięte półkule mózgowe duże płaty wzrokowe silnie rozwinięty mózg słabo rozwinięte międzymózgowe zamóżdże charakterystycznie wygięte z mózgu wychodzi 12 par nerwów: układ współczulny – 2 pnie biegnące wzdłuż kręgosłupa przywspółczulny – biegnie wzdłuż kręgosłupa zmysły: ·oko – ma 3 powieki: górną, dolną i migawkową, siatkówka z plamką oczną, gdzie rozmieszczone są czopki, a poza nią są pręciki słuch – zaczątek ucha zewnętrznego, dłuższy kanał słuchowy odgraniczony od ucha środkowego błoną bębenkową ciałka dotykowe – odbierające temperaturę w skórze kubki smakowe – na języku i podniebieniu
Ryby	Zbudowany z 5 odcinków. Ośrodkowy układ nerwowy składa się z MÓZGU i RDZENIA KRĘGOWEGO. Najlepiej rozwinięte odcinki mózgu - śródmózgowie - móżdżek - rdzeń kręgowy Od mózgu odchodzi 10 par nerwów czaszkowych.
Ssaki	Wegetatywny lub autonomiczny układ nerwowy kontroluje i reguluje funkcje narządów wewnętrznych i nie podlega naszej woli.  Składa się z układu - sympatycznego - parasympatycznego Oba te układy działają antagonistycznie. Sympatyczny układ nerwowy ma swoje ośrodki w rogach bocznych substancji szarej piersiowego i lędźwiowego odcinka rdzenia kręgowego. Z ośrodków tych wychodzą neurony przedzwojowe, tworzące synapsy z neuronami zwojów sympatycznych leżących po obu stronach kręgosłupa. Z tych zwojów biegną długie wypustki zazwojowe, kierujące się do zwojów obwodowych albo bezpośrednio do unerwianego narządu. Pobudzenie sympatycznej części układu wegetatywnego daje prawie takie same efekty, jak wydzielanie adrenaliny do krwi w sytuacji stresowej. Parasympatyczny układ nerwowy ma ośrodki zlokalizowane w międzymózgowiu i rdzeniu przedłużonym oraz w krzyżowej części rdzenia kręgowego. Z ośrodków biegną długie wypustki przedzwojowe, które w pobliżu unerwianego narządu wchodzą do zwoju. Ze zwoju wybiegają krótkie wypustki zazwojowe, unerwiające narządy docelowe. Jak z tego wynika, wegetatywny układ nerwowy różni się od układu somatycznego budową i czynnościami. Jedną z zasadniczych różnic jest to, że w układzie wegetatywnym droga odśrodkowa składa się, z co najmniej dwóch neuronów.
Gady		Kresomózgowie podzielone jest na dwie półkule kora mózgowa dobrze rozwinięta, międzymózgowie małe i słabo rozwinięte,    obecna szyszynka i przysadka, śródmózgowie zawiera ośrodki wzrokowe i słuchowe,  móżdżek nieduży, ale dobrze rozwinięty, rdzeń przedłużony (zamózgowie) posiada esowate wygięcie. U jaszczurek i hatterii występuje narząd ciemieniowy, reagujący na temperaturę i promienie świetlne. Nerwy rdzeniowe tworzą 2 sploty: barkowy i miednicowy. Dobrze rozwinięty jest układ współczulny. Wrażenia węchowe są odbierane przez zakończenia nerwowe znajdujące się w części węchowej jamy nosowo-gardzielowej oraz przez narząd Jacobsona odchodzący od górnej części jamy gębowej. Oczy zaopatrzone są w 3 powieki: górną, dolną i migawkową. U niektórych gadów powieki zrastają się tworząc przezroczysty okular. Akomodacja zachodzi dzięki zmianie kształtu i przesuwaniu się soczewki. Uczestniczy w tym procesie mięsień rzęskowy. W twardówce występują płytki kostne, które tworzą charakterystyczny pierścień. W ciało szkliste wnika tzw. grzebień. Narząd słuchu jaszczurek składa się z ucha wewnętrznego i środkowego, które łączy się z gardzielą przewodami Eustachiusza. W uchu środkowym znajduje się strzemiączko. Ucho to przykryte jest błoną bębenkową. Błędnik błoniasty (ucho wewnętrzne) różnicuje się i tworzy ślimak. U węży nie ma jamy bębenkowej, ale występuje kostka słuchowa.