Biologia - układ wydalniczy

UKŁAD WYDALNICZY
Bezkręgowce
Pierwotniaki	U pierwotniaków Produkty przemiany materii (mocznik, kwas moczowy, amoniak) wydala na zewnątrz błona komórkowa i wodniczki tętniące. Wodniczki usuwają też nadmiar wody, regulując ciśnienie osmotyczne; np. pasożyty lub gatunki morskie mogą nie mieć wodniczek, a wydalanie przejmuje całkowicie błona komórkowa.
Pierścienice	Układ wydalniczy u wszystkich pierścienic zbudowany jest z nefrydiów i nazywany jest metanefrydialnym. Jest to pierwszy układ sprawnie usuwający zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii zachowując przy tym zdolność osmoregulacji. Ma metameryczną budowę. W każdym segmencie znajduje się para orzęsionych lejków, które otwierają się do jamy ciała i wychwytują metabolity. U niektórych wieloszczetów znajduje się układ wydalniczy protonefrydialny. Brak jest w nim komórek płomykowych, które zostały zastąpione przez komórki podobne funkcjonalnie do nich - solenocyty. Układ pełni rolę osmoregulacyjną.
Stawonogi
Skorupiaki	Narządy wydalnicze skorupiaków mają postać gruczołów, zlokalizowanych u podstawy czułków lub odnóży, noszących nazwę gruczołów czułkowych lub biodrowych. U rakagruczoł czułkowy (przy drugiej parze czułków) ma charakterystyczną zielonkawą barwę, zwany jjest, więcgruczołem zielonym.
Pajęczaki	Do jelita otwierają się cewki Malpighiego (pochodzenia endodermalnego). Substancją wydalaną jest guanina. Parzyste gruczoły koksalne w głowotułowiu połączone z pęcherzem mają ujście u nasady tylnych odnóży.
Owady	Głównym narządem wydalniczym są cewki Malpighiego zamiast lub oprócz nich u niektórych gatunków funkcje wydalania pełnią tzw. narządy wargowe oraz pojedyncze komórki lub grupy komórek wydalniczych. Cewki Malpighiego mają kształt rurek ślepo kończących się w jamie ciała, a otwierających się do światła jelita zwykle na granicy środkowego i tylnego. Liczba cewek jest stała u poszczególnych jednostek systematycznych. Cewki zbudowane są z pojedynczej warstwy komórek - kwas moczowy jest głównym składnikiem płynnych wydalin u owadów, prócz niego wydalany jest mocznik, węglan wapnia, sole kwasu szczawiowego, amoniak, kwas salicylowy. Cewki mogą również wydzielać enzymy trawienne i substancje przędne.
Mięczaki	Układ wydalniczy tworzy nerka ( przekształcone metanefrydium) i odchodzący od niej długi moczowód zakończony otworem wydalniczym.
Parzydełkowce	Dyfuzja szkodliwych produktów azotowej przemiany materii przez komórki nabłonkowe.
Szkarłupnie	Brak narządów wydalniczych
Płazińce	Układ wydalniczy ma postać kanalików i nosi nazwę nefrydium.
Kręgowce
Płazy	Jest jednym z najważniejszych układów. Jest typu PROTONETRYDIALNEGO, tzn. składa się z dwóch podłużnych kanałów biegnących po bokach. Od tych kanałów odchodzą rozgałęzienia zakończone komórkami płowykowymi. Komórka płomykowa zbudowana jest z jądra, wodniczek, rzęski, które napędzają metabolity wraz z wodą ku otworkom znajdującym się w części grzbietowej, równomiernie na ciele rozmieszczonych. Pochłaniają je wcześniej kanały z parenchymą, tam zachodzi przemiana materii, utlenienie, powstają produkty uboczne, które są pochłaniane przez kanały, a następnie tymi komórkami płomykowymi są przepędzane na zewnątrz do otworów leżących po stronie grzbietowej.
Ptaki	Parzyste nerki, od każdej odchodzi po 1 moczowodzie do steku. Nie ma pęcherza moczowego.
Ryby	Tworzą pranerki ułożone po grzbietowej stronie jamy ciała, moczowody, pęcherz moczowy posiadający ujście na zewnątrz. Głównym produktem białkowej przemiany materii u ryby jest amoniak.
Ssaki	Nerki zbudowane z warstwy korowej – to liczne torebki Bawmana otaczające kłębuszki Molpighiego, od torebek biorą początek kanaliki moczowe składające się z kilku odcinków, w istocie korowej przebiegają kanaliki pierwszego rzędu przechodzące następnie w część zstępującą i wstępującą tworząc ramię pętli Henlego, która leży w część rdzeniowej nerki, wstępujące ramię pętli uchodzi w kanalik drugiego rzędu, który wpada do kanalika zbiorczego mającego ujście w miedniczce nerkowej. W warstwie zewnętrznej-korowej, następuje przesączenie krwi, powstanie moczu pierwotnego z dużą ilością wody. W warstwie wewnętrznej nerek – rdzeniowej, zbudowanej z sieci kanalików następuje maksymalne odciągnięcie wody 1. Moczowód – rury różnej długości zbudowane z mięśni gładkich, wypełniających się moczem do połowy 2. Pęcherz moczowy – zbudowany z mięśni gładkich, wypełniający się moczem do połowy 3. Cewka moczowa. Pomiędzy ujściem moczowodu do pęcherza moczowego jest zwieracz – mięsień. Zwieracz jest również pomiędzy pęcherzem, a cewką. Poprzez niego mocz jest wydalany na zewnątrz. Człowiek może wstrzymywać mocz ( zwieracz wewnętrzny otwiera się sam, zwieracz zewnętrzny otwiera człowiek)·Układ wydalniczy podlega układowi wegetatywnemu.
Gady		W czasie rozwoju zarodkowego funkcjonują pranercza, a u gadów dorosłych nerka ostateczna. U samic pranercza ulegają całkowitemu zanikowi, a u samców przekształcają się w najądrze. Od nerek odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa mocz. Do kloaki otwiera się też pęcherz moczowy, który występuje jednak tylko u żółwi i jaszczurek. Ostatecznym produktem przemian białkowych jest silnie stężony kwas moczowy, ponieważ gady są urikoteliczne i oszczędzają gospodarkę wodną organizmu.