Biologia - układ rozrodczy

UKŁAD ROZRODCZY
Bezkręgowce
Pierwotniaki		Przeważająca część pierwotniaków rozmnaża się przez podział na dwie komórki potomne. W wyniku takiego podziału powstają nowe organizmy, które mają zdolność rozwoju. U orzęsków dodatkowo występuje jeszcze proces płciowy zwany koniugacją. Charakteryzuje go to, że nie prowadzi do wytworzenia nowych osobników, ale dochodzi jedynie do wymiany informacji genetycznej. Po zakończeniu koniugacji następuje oddzielenie się od siebie obu organizmów. U gatunków, które mają dużo jąder, dochodzi ponadto do plazmotomii. Wówczas jądra grupują się w różnych częściach komórki i następnie oddzielają się. Tworzą w ten sposób dwie do sześciu nowych form. Część pierwotniaków rozmnaża się płciowo. Wytwarzane są gamety, które kopulują i tworzą zygotę. Gamety mogą być pod względem morfologicznym identyczne lub różne.
Pierścienice		Dwie dżdżownice zbliżają się do siebie częściami brzusznymi tak, że części głowowe są naprzeciw siebie, ale skierowane w innych kierunkach. Każdy z partnerów kroplami wydziela płyn, w którym znajdują się plemniki. Ten płyn przenika poprzez otworki w 9 i 10 segmencie do zbiorników nasiennych. Następuje zapłodnienie, komórki siodełka tworzą śluz .Mięśnie kurczą się, kokon jest zsuwany ku przodowi, a do niego przesuwają się jaja. Kokon dżdżownicy kalifornijskiej ma 3 mm, kokon naszych dżdżownic jest białawy i ma 4 mm, można, więc go zauważyć i policzyć.
Stawonogi
Skorupiaki		Większość skorupiaków jest rozdzielnopłciowa, nieliczne są obojnakami. Rozwój może być prosty lub złożony.
Pajęczaki		Pajęczaki są rozdzielnopłciowe, przechodzą rozwój prosty z wyjątkiem roztoczy, u których występują stadia larwalne. Mocno zaznaczony jest dymorfizm płciowy, w niektórych przypadkach występuje kanibalizm, polegający na tym, że samiec po zapłodnieniu pada jej ofiarą. Narządy rozrodcze znajdują się w odwłoku.
Owady		Owady są rozdzielnopłciowe, jaja wytwarzają jajniki, są to proste rurki tworzące dwa grona. Jajnik składa się z szeregu cewek jajnikowych uchodzących do wspólnego jajowodu bocznego. Pojedyncza cewka jajnikowa zawiera część przednią i tylną; w przedniej formują się jaja, które w tylnej są otaczane zewnętrzną otoczką.W otoczce tej pozostaje mały otwór, przez który dostaje się plemnik. Dojrzewające jajo rosnąc przesuwa się ku tyłowi. Boczne jajowody uchodzą do jajowodu środkowego kończącego się otworem płciowym. Ten natomiast uchodzi do komory płciowej. Wejście do niej od zewnątrz nazywa się wulwy. Znajduje się zazwyczaj na ósmym segmencie odwłoka. W macicy odbywa się u wielu gatunków rozwój zarodkowy jaja. Nasienie podczas kopulacji trafia do torebki a z niej do zbiornika i tu oczekuje na złożenie jaj. Do pochwy uchodzą gruczoły dodatkowe. Wytwarzają one substancje ułatwiającą przyklejanie jaj do podłoża. U większości owadów jądra są parzyste, a każde składa się z kilku zrośniętych pęcherzyków, połączonych z przewodem nasiennym. Nasieniowody łączą się w przewód wytryskowy, jest on silnie umięśniony wypycha nasienie na zewnątrz przez otwór znajdujący się na końcu dziewiątego segmentu odwłoka. Dookoła męskiego otworu płciowego ścianki ciała rozrastają się tworząc cewkę, która wraz z wyrostkami tworzy prącie. Jego budowa jest odmienna u przedstawicieli różnych grup owadów. Rzadkie zjawisko u owadów stanowi obojnactwo, przy którym kolejno dojrzewają komórki żeńskie i męskie, a rozród wymaga kopulacji, albo też zachodzi samozapłodnienie.
Mięczaki		Rozmnażanie jest wyłącznie płciowe. Przed zapłodnieniem dochodzi do kopulacji, w trakcie, której łączą sie ze sobą osobniki męskie i żeńskie lub obojnacze. Rozwój może być prosty lub złożony. W rozwoju złożonym występuje larwa wolnopływająca trochnofora lub żeglarek.
Parzydełkowce		Parzydełkowce rozmnażają się płciowo i bezpłciowo poprzez pączkowanie, podział oraz strobilizację. U parzydełkowców występują oba sposoby rozmnażania -bezpłciowe i płciowe. Bezpłciowo rozmnażają się zazwyczaj polipy, a najczęstszym sposobem takiego rozrodu jest pączkowanie. Nowy, początkujący polip może się oderwać od macierzystego, ale bywa też, że pozostaje z nim złączony i w ten sposób tworzy się kolonia osobników. Z polipów może także wypączkować meduza, która po oderwaniu się zaczyna prowadzić samodzielne życie w toni wodnej. Rzadziej u polipów dochodzi do podziału osobnika wzdłuż długiej osi ciała, a zupełnie wyjątkowo do podziału poprzecznego. Specyficznym sposobem rozrodu bezpłciowego polipów jest strobilizacja. Polega ona na tym, że dojrzały polip zaczyna dzielić się poprzecznie na swego rodzaju talerzyki, które u nasady polipa są jeszcze słabo zaznaczone. Im wyżej, tym stają się wyraźniejsze, a szczytowe talerzyki odrywają się i przekształcają w młode meduzy zwane efyrami. Efyry po kilku tygodniach przekształcają się w dorosłe meduzy. Rozmnażanie płciowe zachodzi zarówno u polipów, jak i u meduz. Gamety powstają z komórek interstycjalnych. Krążkopławy są rozdzielnopłciowe, a rozwój mają złożony. Występuje w nim dwubocznie symetryczna, orzęsiona larwa-planula.
Szkarłupnie		Rozgwiazdy i wężowidła rozmnażają się wegetatywnie lub płciowo. U lilowców, jeżowców, kłonic i strzykw występuje tylko rozmnażanie płciowe. Niektóre strzykwy i kłonice są żyworodne, reszta jest jajorodna. Są zwierzętami rozdzielnopłciowymi, bez zaznaczonego dymorfizmu płciowego. Zapłodnienie zawsze jest zewnętrzne, a rozwój złożony.
Płazińce		Charakteryzuje je hermafrodytyzm. Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe. Zróżnicowany jest również rozwój osobnika. Wirki charakteryzują się rozwojem prostym, zaś pasożyty rozwojem złożonym.
Kręgowce
Płazy		Rozdzielnopłciowość; dymorfizm płciowy silnie zaznaczony. Samiec jest mniejszy od samicy. Samice posiadają narządy głosowe – rezonatory – to worki po obu stronach ciała nadymające się powietrzem. Na wewnętrznym palcu kończyn przednich są modzele, którymi samiec przytrzymuje samicę w czasie kopulacji narządy rozrodcze męskie to: 2 jądra, kolejnie kanaliki wyprowadzające biegnące przez nerkę do moczowodu, następnie jest pęcherz nasienny. W nim są plemniki. On uchodzi do kloaki. W pobliżu jąder znajduje się ciało tłuszczowe  narządy rozrodcze żeńskie: 2 jajniki i ciała tłuszczowe, 2 jajowody, kolejnie odcinek maciczny uchodzący do kloaki okres godowy – maj; samica składa ok. 2 – 3 tyś jaj, które tworzą skupienie substancji. Ono pęcznieje i tworzy skrzep, który unosi się na powierzchni wody. 1. Rozwój. - Jajo jest bogate w żółtko, które znajduje się w dolnym biegunie. Jest ono materiałem odżywczym dla rozwijającego się zarodka. Górny biegun ma ciemne zabarwienia, dlatego, że tam znajduje się pigment. Linia łącząca bieguny to oś jajka. Gdy plemnik wniknie do komórki jajowej, to pozbywa się ona małej ilości płynu, co powoduje zmniejszenie objętości. Między błoną żółtkową, a powierzchnią jajka powstaje szczelinowata przestrzeń. 3 –4 godz. po zapłodnieniu powstaje pierwsza bruzda podziałowa biegnąca południkowo. Trzecia tworzy się równoleżnikowo i bliżej bieguna twórczego, czyli górnego. Następne bruzdy tworzą się południkowo. Początkowo dzielą się komórki leżące na biegunie twórczym Zarodek zbudowany z 12 komórek to monula Następne podziały obejmują biegun dolny i powstaje 16 komórek. Kolejne podziały przebiegają równoleżnikowo tworząc 32 komórkowy zarodek. Dalsze podziały prowadzą do powstanie blastuli Następnie zachodzi gastrulacja w jej wyniku rozwija się larwa – kijanka.
Ptaki		Samiec : 2 jądra    2 nasieniowody uchodzące do steku      Samica - lewy jajnik uchodzi do jajowodu, który rozszerza się do macicy. Ona uchodzi do steku       prawy jajnik i jajowód szczątkowy W jajniku jest komórka jajowa – żółtko. Na nim znajduje się plamka tarczkowa z jądrem. Jest tam również ciemniejsza warstwa z substancją odżywczą. Żółtko osłonięte jest delikatną osłonką. Komórka wpada do jamy ciała, kolejnie do jajowodu gdzie zostaje otoczona białkiem. Tworzą się harazyszmiry utrzymujące białko z żółtkiem. Kolejnie zostaje otoczone błoną pergaminową, dostaje się do macicy, gdzie zostaje otoczone skorupką wapienną. Kolejnie dostaje się do steku i jest usuwane na zewnątrz. Zapłodnienie następuje w jajowodzie.
Ryby		Ryby są zwierzętami głównie rozdzielnopłciowymi i rozmnażającymi się płciowo. Większość ryb jest jajorodna, samice składają ogromną liczbę jaj do wody. Jaja zwane ikrą, są polewane przez samca tzw. mleczkiem zawierającym plemniki. Do zapłodnienia, czyli połączenia komórki jajowej z plemnikiem dochodzi w wodzie, po kilku dniach z jaj wylęgają się młode rybki podobne do rodziców. Tylko nieliczne ryby są żywotne np. mieczyki, u których rozwój zarodka do pewnego momentu przebiega w organizmie samicy. Na czas rozrodu wiele ryb gromadzi się w najbardziej do tego odpowiednich miejscach tak zwanych tarliskami. Z rozrodem związane są bliższe lub dalsze wędrówki ryb np. węgorze żyjące w wodach słodkich, na miejsce rozrodu wybierają głębiny Morza Sargassowego u wybrzeży Ameryki, w których woda jest bardzo zasolona i cieplejsza. Natomiast łososie żyjące w morzach, w czasie rozrodu płyną w górę rzek do potoków górskich. Wiele jaj i młodych zarodków ginie, dlatego ryby składają dużo jaj, tylko nieliczne z ryb opiekują się potomstwem np. żyjące w naszych wodach ciernik buduje gniazdo, w którym samica składa jaja. Samiec również opiekuje się potomstwem.
Ssaki		1. Narządy rozrodcze męskie : - parzyste jądra z licznymi cewkami nasieniotwórczymi i tkanką łączną - parzyste najądrza – tworzy przyległa do jąder, kłębek, skręcone kanaliki nasienne - nasieniowody odchodzące od najądrzy, uchodzące do przewodu moczopłciowego u podstawy prącia, wytwarzają pęcherzyki nasienne, biorą udział w tworzeniu spermy - gruczoł dodatkowy – krokowy – prostota wydzielający płyn konsystencji zasadowej  - organ kopulacyjny – prące zbudowane z ciał jamistych, przez niego przebiega cewka moczowa i przechodzą plemniki                   2. Narządy rozrodcze żeńskie :- parzyste jajniki; w pęcherzykach Graafa powstają komórki jajowe, gdy ona dojrzewa pęcherzyk się powiększa i pęka, komórka jest wyrzucana do jamy ciała w pobliżu jajowodu, pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte produkujące hormon. Wydalanie komórki jajowej to owulacja parzyste jajowody kielichowato zakończone i orzęsione także wewnątrz, rzęsy te przesuwają komórkę jajową do macicy, zapłodnienie następuje w jajowodzie macica – tu następuje rozwój zarodka. Przyjmuje ona różne kształty, może być podwójna lub pojedyncza: gryzonie, nietoperze, słonie – macica podwójna zającokształtne, drapieżne – macica pojedyncza, ale dwudzielna otwierająca się wspólnie do pochwy kopytne, wieloryby, syreny – macica dwuroga, wspólnie ujście do pochwy naczelne, niektóre szczerbaki i nietoperze – pojedyncza pochwa, gdzie odbywa się kopulacja, przez nią wysuwa się rodzący organizm. Ona kolejnie przechodzi w przedsionek moczopłciowy, u jej ujścia znajdują się wargi sromowe, pomiędzy nimi wyrostek z ciał jamistych i łechtaczka   3. Rozwój embrionalny- Pęcherzyk Graafa po wydaleniu komórki jajowej przekształca się w ciałko żółte i produkuje hormon – progesteron, który przygotowuje macicę na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej, rozpulchnia jej unaczynione ściany. Niezapłodniona komórka jajowa ginie i jest wydalana - wtedy ciałko żółte przekształca się w tkankę łączną, a następnie zanika. Błona śluzowa macicy powraca do stanu przedowulacyjnego. Rozwój nowej komórki jajowej zachodzi w jajniku.  Cykl płciowy to 4 fazy:- przygotowanie narządów do wytworzenia oocyty – komórki jajowej torują – gotowość do ciąży cofanie się procesów, gdy nie zajdzie zapłodnienie spoczynek Układ rozrodczy podlega układom: nerwowemu i hormonalnemu. Plemniki zostają wprowadzone do pochwy przez prącie. Gdy napotkają komórkę jajową następuje zapłodnienie. U łożyskowców i torbaczy komórka jajowa bruzdkuje całkowicie. W stadium gastruli osadza się w błonie śluzowej macicy i tam tworzą się błony płodowe: surowicza – kosmówka – na zewnętrznej powierzchni tworzy listne wyrostki – kostki wrastające w macicę wewnętrzna – owodnia – wypełniona cieczą, gdzie znajduje się zarodek omocznia – rozrastające się i wzrastające pomiędzy kosmówkę i owodnię To połączenie to łożysko: - 1 część łożyska tzw. płodowa to kosmówka - 2 część – matczyna – jest silnie przekrwiona. Łożysko pośredniczy w wymianie pokarmowej i gazowej zarodka i matki. Krew matki i płodu nie miesza się. Typy łożysk:- rozproszone, gdy kosmyki w niewielkim skupieniu wnikają w błonę macicy    liścieniowate – podobne do rozproszonych     pierścieniowate – kosmyki otaczają zarodek      tarczowate – kosmyki są na okrągłej taczce. U torbaczy, gdzie nie ma łożyska, gastrula jest przesuwana do torby i samica nosi małe. Niektóre ssaki składają jaja. Poza stekowcami są dobrze rozwinięte gruczoły piersiowe zakończone sutkami. Ssaki rodzą się w większości ślepe, są karmione nim porosną sierścią potrzebują opieki.
Gady	Rozwój prosty zachodzący w jaju ( wytwarzanie błon pławnych )